Fyrirtæki/stofnun

Vatnsdalshólar bær og náttúra

(1100)

Gamalt býli getið þegar á Sturlungaöld. Bærinn stendur upp frá vík úr Flóðinu vestan Vatnsdalsvegar vestri, sem þarna liggur lítið eitt úti í vatninu. Heimatún er lítið og umlukt hólum, en sunnan Hólanna eru nýrææktir og einnig engja ítak norður við Vatnsdalsá orðið að túni. Beitilandið er Hólarnir, er þar mörg matarhola. Jörðin var fyrr klausturjörð, nú um skeið bændaeign. Íbúðarhús byggt 1939, 385 m3. Fjós fyrir 10 gripi. Fjárhús yfir 200 fjár. Hesthús yfir 15 hross. Hlöður 800 m3. Tún 12,4 ha. Veiðiréttur í Flóðinu og efstahluta Skriðuvaðs.

Vatnsdalur; Sveinsstaðahreppur; Skriðuvað; Tíðaskarðsskurður; Smásæti; Efri-Kýrlág; Vörðuhóll; Merkjasteinn; Þórdísarlækur; Flóðið; Miðhús; Mástaðir; Bjarnastaðir; Skriðuhólmi; Hólabak; Hnausar; Hnausakvísl; Þingeyraklaustur; Vatnsdalsvegur; Vatnsdalsá; Skíðastaðaskriða; Skíðastaðir; Bjarnastaðaskriða; Flóðið;

Þjóðjörð;

Vatnsdalshólar eru víðáttumikil hólaþyrping í mynni Vatnsdals. Hæstu hólarnir eru 84 metrar yfir sjávarmáli. Vatnsdalshólar eru sagðir vera óteljandi margir. Mikið er um rhýólít (líparít) í hólunum. Talið er að þeir séu berghlaup og hafi myndast við hrun úr Vatnsdalsfjalli. Bæir í og við hólana taka nöfn af þeim: Hólabak, Vatnsdalshólar og Hnausar.
Skriðuföll eru tíð í Vatnsdal, einkum í grennd við Vatnsdalshóla. Skíðastaðaskriða eyddi bænum Skíðastöðum árið 1545 en hún er ein mannskæðasta skriða sem fallið hefur á Íslandi. Bjarnastaðaskriða hljóp árið 1720 og fór yfir bæinn á Bjarnastöðum, stíflaði Vatnsdalsá. Þá myndaðist Flóðið, stöðuvatnið innan við Vatnsdalshóla.

Vestast í Vatnsdalshólum eru þrír samliggjandi smáhólar, Þrístapar. Þar fór fram síðasta aftaka á Íslandi 12. janúar 1830 en þá voru hálshöggvin Friðrik Sigurðsson og Agnes Magnúsdóttir fyrir morð á Natani Ketilssyni.

Ábúendur;

<1880-1911- Vigfús Filippusson 26. febrúar 1843 - 3. desember 1925 Vinnumaður í Vatnsdal, Breiðabólstaðarsókn, Rang. 1860. Bóndi og smiður í Vatnsdalshólum, Sveinsstaðahr., A-Hún. og kona hans 12.5.1877; Ingibjörg Björnsdóttir 4. mars 1857 - 19. ágúst 1943 Var á Vatnsdalshólum, Þingeyrasókn, A-Hún. 1930. Húsfreyja í Vatnsdalshólum.

1911-1966- Kristján Vigfússon 10. júní 1880 - 3. október 1970 Bóndi í Vatnsdalshólum í Sveinsstaðahr., A-Hún. Bóndi og járnsmiður í Vatnsdalshólum, Þingeyrasókn, A-Hún. 1930.
Bm1, 17.3.1922; Sólveig Sigurðardóttir 9. apríl 1886 - 1. apríl 1960 Bústrýra í Efra-Langholti í Hrunamannahr. Ráðskona í Efra-Langholti, Hrunasókn, Árn. 1930. Húsfreyja þar. Föðursystir Huldu Magnúsdóttur (1925-1962) konu Magnúsar Björnssonar á Hnausum.
Bm2, 5.3.1926; Halldóra Ingibjörg Jóhannsdóttir 9. júní 1893 Vinnukona á Stóru-Ásgeirsá.

1966-1999- Margrét Kristjánsdóttir 5. mars 1926 - 4. júlí 1999. Var á Gauksmýri, Kirkjuhvammssókn, V-Hún. 1930. Bóndi á Vatnsdalshólum, ásamt Kristjáni syni sínum.

Landamerkjaskrá fyrir þjóðjörðinni Vatnsdalshólum í Sveinsstaðahreppi

Að norðan frá Skriðuvaðinu, eptir því, sem vegurinn ræður vestur eptir í norðanverðum Hólunum að Tíðaskarðsskurði, og þaðan beint í svonefnt Smásæti, sem einkennt ert með vörðu. Frá henni beina stefnu vestur yfir Vatnsdalshólana í steina 2, er standa saman vestan og norðan til í Efri-Kýrlág. Frá steinum þessum suður um Vörðuhól og Merkjastein, er stendur í mýrinni fyrir vestan brúnina, og frá honum í sömu stefnu í Þórdísarlæk. Ræður þá lækurinn að sunnan niður að grjótvörðu, sem hlaðin er á syðri bakka hans niður undir Flóðinu, sem er hornmerki milli Vatnsdalshóla og Miðhúsa. Frá nefndum steini eða vörðu norður að grjótvörðu í Flóðinu, sem hornmerki milli Mástaða og Bjarnastaða. Frá þessari vörðu gengur merkjalína Vatnsdalshóla beint í miðjan Skriðuvaðsós ræður þá ósinn norður að Skriðuvaði.
Vatnsdalshólar eiga sem ítök, ristu torfs og strengja í Sveinsstaðarlandi, og hálfar slægjur móts við Hólabak á Skriðuhólma sem liggur milli hins forna árfarvegs og Kvíslarinnar suður undan Hnausum.

Hvammi, 22. maí 1885
B.G. Blöndal umboðsmaður Þingeyrakl. jarða

Lesið upp fyrir manntalsþingsrjetti Húnavatnssýslu að Sveinsstöðum 27. maí 1886, og innfært í landamerkjabók sýslunnar No. 51 fol. 27b

Kristín Vigfúsdóttir (1891-1946) Vatnsdalshólum (27.2.1891 - 24.7.1946.)

Vatnsdalur (um 880 -)

Vatnsdalsfjall ((1000-2019))

Sveinsstaðahreppur 1000-2005 (1000-2005)

Hnausar í Vatnsdal ((1950))

Hnausakvísl og brúin ((1950))

Bjarnastaðir í Þingi ((900))

Þingeyrakirkja (1864 -)

Flóðið í Vatnsdal (8.10.1720 -)

Vatnsdalsá ((1000-2019))

Másstaðir í Þingi ((1930))

Kristján Sigurjónsson (1953-2020) Vatnsdalshólum (24.6.1953 - 17.4.2020)

Vigfús Filippusson (1843-1925) Vatnsdalshólum (26.2.1843 - 3.12.1925)

Þórarinn Þorleifsson (1899-1973) Skúfi og Sandgerði Blö (3.2.1899 - 24.4.1973)

Sigurbjörg Jóhannsdóttir (1896-1971) Skúfi (3.10.1896 - 17.1.1971)

Margrét Kristjánsdóttir (1926-1999) Vatnsdalshólum (5.3.1926 - 4.7.1999)

Kristján Vigfússon (1880-1970) Vatnsdalshólum (10.6.1880 - 3.10.1970)

HAH00512

IS HAH-Bæ

Loka

Fullt

GPJ 16.4.2019

• íslenska

Landamerkjabók sýslunnar No. 51 fol. 27b.
Húnaþing II bls 311 https://is.wikipedia.org/wiki/Vatnsdalshólar