Corporate body

Vindhæli / Vindhælisbúð / Vindhælisstofa

• Vindhælisbúð
• Vindhælisstofa

(1950)

Vindhælisstofa Þórdísar

Í örnefnaskrá fyrir Vindhæli segir: „[…] Lilta-Vík, skammt þar norðar er Vindhælisbúðarvík, austan við hana eru tóftarbrot, sem hétu Vindhælisbúð. Var þar stundað útræði seint fram á síðustu öld.“ (ÖGM: 1). Töluvert landbrot hefur verið við ströndina á Vindhæli og kambar og fjörur sem voru neðan við klettana eru nú horfnar samkvæmt Páli Magnússyni (munnleg heimild, 16.06.2009). Vindhælisbúð kemur einu sinni fyrir í manntali, það er árið 1870, þá eru skráðir til heimilis á þurrabúðinni þrír einstaklingar, húsmaður sem sagður er lifa á fiskveiðum, bústýra og barn þeirra (www.manntal.is, skoðað 09.02.2009).

Í örnefnaskrá Vindhælis segir: „Meðfram sjónum innan frá Hallá og út að Selatanga eru nöfn á víkum og vogum. Talið frá Hallá: Langafjara, Búðarvík (þar var útræði áður fyrr, og má sjá merki að bæjartóftum og bátanausti) […]“ (ÖLG: 1). Tóftir eru við ströndina um 600m NNV af ósi Hallár.

Um 2m norðvestan við tóftahól Vindhælisbúðar eða Búðarvíkur eru leifar nausts eða uppsáturs.

Vindhælishreppur; Skagabyggð; Spákonufellskirkja; Selatangi; Selatangabúð; Presthóll; Hrísmói; Stútuhóll; Kolalág; yzti Axlarhnjúkur, sem nefnist Stúti; Litlaskál; Smjörskál; Vakursstaðir; Skógaröxl; Áagrófarlækur; Álfagrófarskál; Þingeyrarklaustur; Vindhælisteigur; Hallá; Hallárdalur; Vindhælisstofa; Vindhælissbúð; Vindhælisbúðarvík; Litla-Vík; Hallá; Langafjara; Búðarvík; Vindhælisstapi; Illviðrishnjúkur; Hólastóll; Skógarhús eyðibýli;

Þingstaður; Bænhús 1708; hálfkirkja 1461.
Í Föðurtúni segir Páll Kolka: „Niður undan Vindhæli við sjó fram er klettótt hæð, og heitir hún Vindhælisstapi, en sunnan við túnið er Hallá, sem kemur ofan úr Hallárdal. […] Vestur af Illviðrishnjúk, upp af Vindhæli, er Skógaröxl, og sýnir nafnið, að þar hefur áður verið öðruvísi háttað gróðri en nú, enda er land nokkuð blásið sums staðar á Skagaströnd innanverðri, en berjaland gott er í fjallshlíðunum og grösugir flóar, er nær dregur sjó.“

Í Föðurtúni segir Páll Kolka: „Atvinnuhættir hafa frá fornu fari verið með nokkuð öðru móti á Skagaströnd en annars staðar í héraðinu, því að sjór var þar víða stundaður jafnhliða landbúnaðinum. Róið var frá Naustavöllum og Marvík undir Brekku, úr Finnstaðanesi, frá Höfðakaupstað, Árbakka, Vindhæli, úr Hafstaðavör, Eyjarnesi, og frá Laxárósi, a.m.k. með köflum. Sums staðar voru verbúðir við sjóinn og var oft búið í þeim, t.d. á Skeggjastaðabakka, í Finnsstaðanesi, Árbakkabúð, sem enn er byggð [skrifað 1950], Vindhælisbúð og Hafstaðabúð. Nú er ekki stundaður sjór nema úr kaupstaðnum, nema hvað lítið eitt róið er til matar undan Brekku og úr Eyjarnesi. Hrognkelsaveiði er talsverð víða úti með ströndinni og góð úti í Nesjunum.“

Í Húnaþingi segir: „Suðvestan undir Skógaröxl norðan Hallár er bærinn Vindhæli. Hallárdalur er í austurátt. Landkostir hafa löngum þótt góðir, enda hefir oft verið þar margbýli á liðnum árum. Þingstaður hins forna Vindhælishrepps var á Vindhæli.“

Í Húnaþingi segir enn fremur að jörðin eigi veiðirétt í Hallá og hrognkelsaveiði.

Í Föðurtúni segir Páll Kolka: „Niður undan Vindhæli við sjó fram er klettótt hæð, og heitir hún Vindhælisstapi, en sunnan við túnið er Hallá, sem kemur ofan úr Hallárdal. […] Vestur af Illviðrishnjúk, upp af Vindhæli, er Skógaröxl, og sýnir nafnið, að þar hefur áður verið öðruvísi háttað gróðri en nú, enda er land nokkuð blásið sums staðar á Skagaströnd innanverðri, en berjaland gott er í fjallshlíðunum og grösugir flóar, er nær dregur sjó.“

Í Sigurðarregistri frá 1318 kemur fram að ábúendum Vindhælis bar að greiða tíund til Spákonufellskirkj. Í visitasíubréfi frá 1461 segir að á Vindhæli sé hálfkirkja uppistandandi. Þá eru til dómsbréf frá fyrri hluta 16. aldar rituð á þingstaðnum Vindhæli. Í próventubréfi frá árinu 1526 kemur fram að Einar Jónsson og Guðrún Jónsdóttir gefa Vindhæli ásamt peningum og fleiri jörðum undir Hólastól og gerast próventufólk á Hólum.

Í jarðabók frá árinu 1686 er jörðin sögð í einkaeign metin á 30 hundruð, landskuld var þá eitt og hálft hundrað og leigukúgildin sex.

Árið 1696 var jörðin metin á 40 hundruð og landskuld var þá 1 hundrað og 90 álnir en kúgildin áfram sex.
Í jarðabók frá árinu 1708 segir að bænhús hafi áður verið á Vindhæli og að tóftin standi enn og sé kölluð bænhústóft, en tíðir hafi ekki verið veittar í manna minni.

Árið 1708 var jörðin í einkaeign metin á 40 hundruð og skyldi tíundast fjórum tíundum. Landskuld var eitt hundrað en hafði áður verið eitt hundrað og 40 álnir og um tvö eða þrjú ár eitt hundrað og 90 álnir. Landskuld var oftast greidd í peningum til umboðsmanns innan héraðs. Leigukúgildi voru þrjú og hálft en fyrir tíu eða tólf árum voru þau sex. Leigur voru greiddar í smjöri eða peningum eftir samkomulagi. Engar kvaðir voru á jörðinni.

Í áhöfn árið 1708 voru fjórar kýr, ein tveggjavetra kvíga, eitt tveggjavetra naut, 51 ær, 10 sauðir tveggjavetra og eldri, 33 veturgamlir, 34 lömb, fimm hestar, eitt hross, einn veturgamall foli og ein unghryssa. Samkvæmt mati gat jörðin fóðrað tvær kýr, eitt ungneyti, 50 ær, 20 lömb og tvo hesta öðrum búfénaði yrði að framfæra á tilfengnum högum um vetur. Jörðin átti ekki rétt til upprekstar á afrétt.

Heimræði var frá Vindhæli vor, sumar og haust og ein lending sæmileg fyrir heimalandi og gengu skip heimabóndans eftir því sem hann gat komið við en sjaldan fleiri en eitt og oft ekkert.

Í jarðabók frá árinu 1847 er jörðin sögð í bændaeign metin á 40 hundruð, landskuld eitt hundrað og 60 álnir kúgildi tvö og hálft og tveir ábúendur á jörðinni, eigandinn og einn leigjandi. Neðanmáls er þess getið að hreppstjóri telji kúgildin þrjú.

Skógarhús Í sóknarlýsingu frá 1873 segir: „Skógaröxl heitir rétt fyrir norðan Hallárdalsá upp undan Vindhæli, og heita þar Skógarhús, sem á að vera eyðibýli.“

Í grein Hjördísar Gísladóttur „Þáttur um eyðibýli í Húnaþingi“ segir: „Í fjallinu fyrir ofan Vindhæli er örnefnið Skógaröxl, sem bendir til að hér hafi forðum verið skógur eða kjarr, er komið hefur bændum að notum sem eldiviður. Þar voru Skógarhús.“

Vindhælisbúðir. Í Búðarvík norður af Löngufjöru norðan Hallár var Vindhælisbúð, þar var útræði og má sjá þar leifar bæjarhúsa og bátanausts. Þaðan var útræði frá Vindhæli og búið um tíma. Vindhælisbúð kemur fyrir í einu manntali, það er árið 1870, þá eru skráðir til heimilis á þurrabúðinni þrír einstaklingar, húsmaður sem sagður er lifa á fiskveiðum, bústýra og barn þeirra.

Föðurtún.
file:///C:/Users/Notandi/AppData/Local/Microsoft/Windows/INetCache/IE/L8EKPP07/arbakki_vinhaeli.pdf
Landamerkjabók Húnavatnssýslu, No. 166, fol. 86b.
Húnaþing II bls 120

Ábúendur;

1880-1890- Þórdís Ebenezerdóttir Hildebrandt 31. júlí 1808 - 15. apríl 1890. Vinnukona á Vindhæli, Spákonufellssókn, Hún. 1835. Húsfreyja í Vindhæli, Spákonufellssókn, Hún. 1845 og 1880. Nefnd „húsfrú Þórdís“, var seinni kona Guðmundar Ólafssonar og um þau skrifaði Gísli Konráðsson meðal annarra. Seinni maður hennar; Jens Friðrik Hildebrandt 1844 - 8. sept. 1885. Kaupmaður á Hólanesi á Skagaströnd. Verzlunarstjóri í Hólanesi, Spákonufellssókn, Hún. 1880. Sjá Húsfrú Þórdís eftir Björn Magnússin, Svipir og sagnir.

1901- Guðjón Jóhannesson 26. mars 1854 - 24. sept. 1923. Húsbóndi á Saurum, Hofssókn, Hún. 1890. Bóndi á Vindhæli, Spákonufellssókn, Hún. 1901. Bóndi í Háagerði á Skagaströnd og víðar. Kona hans; Oddný Gestsdóttir 5. maí 1857 - 10. feb. 1943. Bústýra á Saurum, Hofssókn, Hún. 1890. Bústýra á Vindhæli, Spákonufellssókn, Hún. 1901. Húsfreyja í Háagerði á Skagaströnd og víðar. Húsfreyja í Skagastrandarkaupstað 1930.

-1901 og 1910- Guðmundur Sigvaldason 25. ágúst 1854 [1.9.1854] - 14. október 1912 Húsbóndi í Neðri-Lækjardal, Höskuldsstaðasókn, Hún. 1880. Fjarverandi. Bóndi á Vindhæli, Vindhælishr., A-Hún. Bóndi í Vinhæli, Spákonufellssókn, Hún. 1901. Seinnikona Guðmundar 27.4.1895; Steinunn Soffía Lárusdóttir 27. febrúar 1858 - 10. júní 1923 Húsfreyja á Vindhæli, Vindhælishr., A-Hún.

-1920- Einar Pétursson 19. nóvember 1872 - 7. júní 1937 Bóndi í Hólabæ og Brautarholti á Blönduósi 1930 og 1951. Kona hans 1. okt. 1895; Guðný Pálína Frímannsdóttir f. 28. júlí 1872 Hamrakoti, d. 17. des. 1964, ekkja þar 1940 og 1951,

Sigurjón Jóhannsson 9. mars 1889 - 20. nóv. 1967. Var á Hafsteinsstöðum, Reynistaðarsókn, Skag. 1890. Bróðursonur á Höskuldsstöðum, Höskuldsstaðasókn, Hún. 1901. Bóndi og kennari í Eyjarkoti, Hofssókn, A-Hún. 1930. Kennari og bóndi, síðast bús. í Höfðahreppi. Var í Baldursheimi, Höfðahr., A-Hún. 1957. Kona hans; Jóhanna Jóhannsdóttir

15. apríl 1892 - 23. sept. 1966. Var á Hrappstöðum, Hólasókn, Skag. 1901. Húsfreyja í Eyjarkoti, Hofssókn, A-Hún. 1930. Var í Baldursheimi, Höfðahr., A-Hún. 1957. Síðast bús. í Höfðahreppi.

    1944- Guðmann Einar Bergmann Magnússon 9. des. 1913 - 22. nóv. 2000. Bóndi á Vindhæli, Vindhælishr., A-Hún. Var á Blönduósi 1930. Kona hans; María Ólafsdóttir 27. nóv. 1931 - 13. maí 2006. Húsfreyja á Vindhæli, Vindhælishr., A-Hún. og var þar 1957. Síðast bús. í Reykjavík.

Skrá yfir landamerki jarðarinnar Vindhæli á Skagaströnd í Vindhælishreppi og Spákonufellssókn.

Að norðan byrja landamerki tjeðrar jarðar við sjó, norðanvert við Selatanga, í vörðu sem þar er, þaðan beint í Presthól, svo eins og merkisvörður ráða, yfir þveran flóa, í vörðu þá, sem er fyrir norðan Hrísmóa og sunnan Stútuhól, síðan úr nefndri vörðu og yfir norðari enda Kolalágar, þaðan í yzta Axlarhnjúk, sem nefnist Stúta, svo þaðan í háa melhrygginn fyrir neðan Litluskál, þá í hnjúkinn fyrir ofan Smjörskál. Að sunnan, milli Vakursstaða og Vindhælis ræður merkjum Álfagrófarlækur ofan úr Álfagrófarskál og niður ú Halladalsá, þá ræður áin til sjáfar, og sjór til áður nefnds Seltanga.

11./7. ´83 að Vindhæli.
K.S.Þorbergsson.
J. Jóssefsson.
I. Hillebrandt.
B.G.Blöndal, umboðsmaður Þingeyrarkl.jarða.

Framanskrifuðum merkjum er jeg, nú verandi eigandi Vindhælis, samþykkur, nema jeg áskil mjer viku slægju í svo nefndum Vindhælisteigi, þeim hluta, sem tilheyrir Kristmundi bónda Þorbergssyni á Vakursstöðum.

Staddur að Viðvík, 22.-5.- 1890.
Lárus Þorbergsson.

Lesið upp á manntalsþingi að Viðvík, hinn 22. maí 1890, og innfært í landamerkjabók Húnavatnssýslu, No. 166, fol. 86b.

IS HAH-Bæ

Final

Full

GPJ 17.4.2019

• Icelandic

Landamerkjabók Húnavatnssýslu, No. 166, fol. 86b.
Húnaþing II bls 120
file:///C:/Users/Notandi/AppData/Local/Microsoft/Windows/INetCache/IE/L8EKPP07/arbakki_vinhaeli.pdf