Person

Jón Pálmason (1888-1973) alþm Akri

• Jón Pálmason alþm Akri

28.11.1888 - 1.2.1973

Jón Pálmason 28. nóv. 1888 - 1. feb. 1973. Alþingismaður, ráðherra og bóndi á Ytri-Löngumýri í Svínavatnshr., í Mörk í Laxárdal og á Akri við Húnavatn, A-Hún. Bóndi á Akri, Þingeyrasókn, A-Hún. 1930. Var á Akri í Torfalækjahr., A-Hún. 1957.
Ungur hafði Jón skipað sér í raðir Sjálfstæðisflokksins eldra, er var andstæðingur Heimastjórnarflokksins. En þessi flokkaskipan í-iðlaðist við fullveldið 1918. Þá fór meginhluti Sjálfstæðismanna í Framsóknarflokkinn, er upphaflega hét flokkur óháðra bænda, er Jón gekk í. En síðar gekk hann úr honum á þeim árum er Sjálfstæðisflokkur stóð nokkuð höllum fæti og gekk þá í Sjálfstæðisflokkinn. Þá var Sjálfstæðisflokkurinn í stjórnarandstöðu og gengi andstæðinga hans það mikið að sagt var að einn af máttarstólpum þeirra á að hafa sagt, að Pétur Ottesen skyldi verða síðasti bóndi á þingi úr hópi Sjálfstæðismanna. En í hinni hörðu kosningabaráttu 1933 komst Jón Pálmason á þing í sínu fyrsta framboði, í einu af mesta bændakjördæmi landsins.

Jón Pálmason var málsnjall maður og styrkur vel í þeim sviptingum, er oft eru manna milli, á málaþingum. Þá var hann ritfær í bezta lagi og skrifaði oft um þjóðmál og var ritstjóri ísafoldar. Hann var og óragur við að taka ákvarðanir, er jafnvel gátu orkað tvímælis. Má þar til nefna, að hann var einn þeirra bænda í þingflokki sínum, er studdi Nýsköpunarstjórnina svonefndu og var þá mikið gjört til framfara í héraði hans.

Ytri-Löngumýri; Akur:

Búfræðipróf Hólum 1909. Við verklegt nám í gróðrarstöðinni á Akureyri vorið 1909.

Bóndi á Ytri-Löngumýri 1913–1915 og 1917–1923, á Mörk í Laxárdal 1915–1917, á Akri við Húnavatn 1923–1963, en þar átti hann heimili til æviloka. Skipaður 6. desember 1949 landbúnaðarráðherra, fór einnig með orku- og vegamál, lausn 2. mars 1950, en gegndi störfum til 14. mars.

Í hreppsnefnd Bólstaðarhlíðarhrepps 1916–1917. Oddviti Svínavatnshrepps 1919–1923. Sýslunefndarmaður Torfalækjarhrepps 1925–1929. Yfirskoðunarmaður ríkisreikninganna 1937–1963. Sat í milliþinganefnd í tilraunamálum 1939–1941. Kosinn 1942 í raforkumálanefnd. Í nýbýlastjórn 1947–1970, bankaráði Landsbankans 1953–1956. Kosinn 1955 í yfirfasteignamatsnefnd. Í bankaráði Búnaðarbankans 1956–1968, formaður 1961–1968.

Alþingismaður Austur-Húnvetninga 1933–1959 (Sjálfstæðisflokkur).
Varaþingmaður Norðurlands vestra janúar–mars, apríl–júní og desember 1960, janúar–mars, október og nóvember 1961, febrúar, apríl og nóvember 1962, febrúar–mars og apríl 1963.
Landbúnaðarráðherra 1949–1950.
Forseti sameinaðs þings 1945–1949, 1950–1953 og 1959. 2. varaforseti neðri deildar 1942, 1. varaforseti neðri deildar 1942.

Bókin um Jón á Akri kom út 1978.
Ritstjóri: Ísafold og Vörður (1943–1953).

Sendu nú Drottinn ljós og himins landa leiftur,
sem blika gegnum þoku og ský.
Þegar ég hika og stend í vafa og vanda
að veginum hála og bugðótta sný. Lát þá geisla úr ljós og dásemd þinni lýsa mér glöggt og bjarga sálu minni.

Jón Pálmason 28. nóv. 1888 - 1. feb. 1973. Alþingismaður, ráðherra og bóndi á Ytri-Löngumýri í Svínavatnshr., í Mörk í Laxárdal og á Akri við Húnavatn, A-Hún. Bóndi á Akri, Þingeyrasókn, A-Hún. 1930. Var á Akri í Torfalækjahr., A-Hún. 1957.
Foreldrar hans; Pálmi Jónsson 5. okt. 1850 - 7. feb. 1927. Bóndi á Ytri-Löngumýri í Blöndudal, Svínavatnshr., A-Hún og kona hans; Ingibjörg Eggertsdóttir 12. mars 1852 - 11. júní 1911. Húsfreyja á Ytri-Löngumýri í Svínavatnshr., A-Hún.

Systkini hans;
1) Ingibjörg Salóme Pálmadóttir 7. nóv. 1884 - 21. apríl 1957. Flatartungu 1920. Húsfreyja á Sauðárkróki. Maður hennar; Þorvaldur Guðmundsson 13. okt. 1883 - 11. okt. 1961. Tökubarn í Holti, Hjaltabakkasókn, Hún. 1890. Bóndi og kennari í Brennigerði, Sauðárkrókssókn, Skag. 1930. Bóndi í Brennigerði í Borgarsveit, Skag. Kennari á Sauðárkróki. Hreppstjóri Sauðárkróks um skeið.
2) Eggert Pálmason 16. feb. 1891. Var í Ytri-Löngumýri, Svínavatnssókn, Hún. 1901.

Kona Jóns 26.10.1916; Jónína Valgerður Ólafsdóttir 31. mars 1886 - 3. jan. 1980. Húsfreyja á Akri, Þingeyrasókn, A-Hún. 1930. Var á Akri í Torfalækjahr., A-Hún. 1957. Húsfreyja á Ytri-Löngumýri í Svínavatnshr., síðar á Akri við Húnavatn, A-Hún., síðast bús. í Torfalækjarhreppi.

Börn þeirra;
1) Ingibjörg Jónsdóttir 7. ágúst 1917 - 28. júní 1975. Húsfreyja á Blönduósi. Var á Akri, Þingeyrasókn, A-Hún. 1930. Var á Akri í Torfalækjahr., A-Hún. 1957. Síðast bús. í Blönduóshreppi. Maður hennar Guðmundur Jón Jónsson [Gúi] 17. mars 1925 - 13. maí 1983 Verkamaður á Blönduósi. Var á Sölvabakka, Holtastaðasókn, A-Hún. 1930. Var á Akri í Torfalækjahr., A-Hún. 1957. Síðast bús. í Blönduóshreppi.
2) Eggert Jóhann Jónsson 21. maí 1919 - 18. júlí 1962. Var á Akri, Þingeyrasókn, A-Hún. 1930. Héraðsdómslögmaður, ritstjóri og framkvæmdastjóri, síðar bæjarfógeti og bæjarstjóri í Keflavík. Kona hans; Sigríði Theódóru Árnadóttur, bónda á Bala í Þykkvabæ
3) Margrét Ólafía Jónsdóttir 4. des. 1921 - 5. des. 1977. Var á Akri, Þingeyrasókn, A-Hún. 1930. Húsfreyja í Reykjavík. Maður hennar; Sigþór Steingrímsson.
4) Salome Jónsdóttir 31. mars 1926 - 5. mars 2015. Var á Akri, Þingeyrasókn, A-Hún. 1930. Var á Hofi, Áshr., A-Hún. 1957. Húsfreyja í Hvammi í Vatnsdal, síðar bús. í Reykjavík. Maður hennar 24.10.1953; Þorleifur Reynir Steingrímsson 21. nóv. 1925 - 3. nóv. 1989. Bóndi í Hvammi í Vatnsdal. Var í Hvammi 1930. Var á Hofi, Áshr., A-Hún. 1957.
5) Pálmi Jónsson 11. nóv. 1929 - 9. okt. 2017. Alþingismaður, ráðherra og bóndi á Akri í Torfalækjarhreppi. Var á Akri, Þingeyrasókn, A-Hún. 1930. Var á Akri í Torfalækjahr., A-Hún. 1957. Síðast bús. í Reykjavík. Gegndi margvíslegum félags- og trúnaðarstörfum. Kona hans; Helga Sigfúsdóttir 6. júlí 1936 - 20. mars 2018. Húsfreyja á Akri í Torfulækjarhreppi og í Reykjavík. Var á Akri í Torfalækjahr., A-Hún. 1957.

Jón Pálmason var fæddur 28. nóvember 1888, á Ytri-Löngumýri. Voru foreldrar hans Pálmi, bóndi Jónsson, Pálmasonar, alþingismanns í Stóra-Dal, er var bróðir hins vitra manns og samningalipra, Erlendar, bónda í Tungunesi. Voru þeir af Skeggsstaðaætt. Þaðan kom Jóni á Akri hyggindi og djúpt skyn á framvindu mála, ásamt ríkum félagsanda og mannþekkingu. Móðir Jóns, kona Pálma, var Ingibjörg Eggertsdóttir, frá Skefilsstöðum á Skaga, Þorvaldssonar bónda á Fossi, Gunnarssonar Guðmundssonar, bónda á Skíðastöðum í Laxárdal. Er það mannmörg ætt og fjöldi kjarnafólks meðal þeirra Skíðunga, að dugnaði og gáfum.
Þaðan kom Jóni á Akri hin mikla líkamshreysti, málafylgja, baráttuhneigð, hagmælska og oft djörf sókn í skoðunum. Þannig stóðu að Jóni kjarnmiklir ættarmeiðar, er áttu í tölu sinni héraðsríka og mæta bændur. Jóni var ætlað að verða bóndi og gekk í Hólaskóla og lauk þaðan ágætu prófi árið 1909. Snéri hann sér þegar að búskapnum. Bjó 2 ár á Ytri-Löngumýri og á Mörk á Laxárdal í Bólstaðarhlíðarhreppi frá 1915-1917 og síðan á Ytri-Löngumýri til 1923. Hér fyrr á árum, voru eigi á allfáum stöðum á bæjum til sjávar og sveita litmyndir í umgjörðum af konungum og drottningum í fullum skrúða, oar af siðabótamönnum, Marteini Luter og Melankon. Eina slíka sá ég á Akri og var hún af stjórnmálamanni Breta Gladestone, er var manna mælskastur og frjálslyndur og langt á undan sinni samtíð, og þykir vera einn af merkustu stjórnmálamönnum sinnar þjóðar. Er ekki ólíklegt að Jón Pálmason hafi lesið eitthvað um þennan mann, er hann í æsku sá daglega á baðstofuþilinu. Má vera að þetta hafi orkað nokkuð á huga Jóns, en hitt er víst að snemma tók hugur hans að hneigjast til félagsmála. Jón var atorkumaður til starfa, trúhneigður og framfarasinnaður. En þó leyndi sér eigi hneigð hans til forystu í félagsmálum. Hann gekk snemma ungmennafélagshreyfingunni á hönd, er mörgu æskufólki var góður skóli til þjóðþrifa og félagsmálastarfa. Vakti Jón þá á sér athygli, sem góður ræðumaður og fylginn sér, er virtist spá honum gengis og heilla til að sinna málum manna. Vann Jón að stofnun Ungmennasambands Austur-Húnavatnssýslu og var formaður þess frá 1912—1915. Var það sterk hneigð í eðli Jóns að leysa vandræði manna og styðja þá með ráðum og dáð til framfara. Vann hann hugi margra með árvekni sinni um þeirra mál, en það var ríkt í Jórii' að vinna heildinni gagn og efla hana til brautargengis, enda Jón einlægur samvinnumaður. Lýsti Jón S. Baldurs, kaupfélagsstjóri því f ræðu sinni í afmælishófi Jóns Pálmasonar hversu hann og annar þingmaður dugðu vel sínum heimahéruðum. Vantaði þá skip til flutninga á fóðurbæti heim í sýslu þeirra sökum þess hve hart var í ári. Leystu þeir félagar vandræði bænda á hinn bezta hátt og þeim að kostnaðarlausu. Jón Pálmason var atorkumaður til starfa, trúhneigður og framfarasinnaður, en þó leyndi sér ekki hæfni hans til leiðtoga í félagsmálum. Sat hann í hreppsnefnd Svínavatnshrepps, og var oddviti þar. Hafði og forgöngu um stofnun Búnaðarsambands Austur-Húnavatnssýslu og var formaður þess í fjórtán ár. Sagði hann þar til sín ættararfurinn, því afi hans Jón Pálmason alþingismaður í Stóradal, stofnaði Búnaðarfélag Svínavatnshrepps, er var fyrsta félag sinnar tegundar í landi hér. Allt þetta greiddi götu Jóns í máli hans til leiðtoga í héraði, hinu forna Ævaringa goðorði. Mun Jóni Pálmasyni hafa fundist nokkuð þröngt um sig í sinni heimasveit, um völd og félagsmál og lét nú föðurleifð sína, YtriLöngumýri og flutti að Akri í Þingi árið 1923. Fór honum líkt og sumum höfðingjum á Sturlungaöld, að hann kaus sér ábýli, þar sem var í þjóðbraut og góð voru tengsl við mannfólkið. En svo var um Akur, er var nærri þjóðveginum og styttra til þéttbýlisins við ósa Blöndu og fiskiversins í Höfðakaupstað. Þá má og vera, að konu hans, Jónínu Valgerði Ólafsdóttur, hafi fýst að vera þar er sæi til sjávar, en hún er frá Minni-Hlíð í Bolungarvík. Henni kvæntist Jón Pálmason árið 1916. Er hún mikilhæf dugnaðarkona, er með stjórnsemi og hógværð stjórnaði heimili þeirra hjóna. Er margt mætra manna meðal ættmenna hennar, að búsýslu og góðum hæfileikum. Þau hjón eignuðust þessi börn: Ingibjörgu, gifta Guðmundi Jónssyni frá Sölvabakka, búsett á Blönduósi. Salóme, gifta Reyni Steingrímssyni, frá Eyjólfsstöðum, bónda í Hvammi í Vatnsdal. Pálma, alþingismann og bónda á Akri, kvæntan Helgu Sigfúsdóttur frá Breiðavaði. Margréti, sem búsett er í Reykjavík og er sambúðarmaður hennar Sigþór Steingrímsson. Einn son, er andaðist á bezta aldri, Eggert, lögfræðing og bæjarstjóra í Keflavík, kvæntan Sigríði Theódóru Árnadóttur, bónda á Bala í Þykkvabæ. Það lætur að líkum, að slíkur maður, sem Jón Pálmason, hefði hneigð til að skipta sér af þjóðmálum og að sýslubúar kæmu auga á hann sem álitlegan leiðtoga þeirra. Ungur hafði Jón skipað sér í raðir Sjálfstæðisflokksins eldra, er var andstæðingur Heimastjórnarflokksins. En þessi flokkaskipan í-iðlaðist við fullveldið 1918. Þá fór meginhluti Sjálfstæðismanna í Framsóknarflokkinn, er upphaflega hét flokkur óháðra bænda, er Jón gekk í. En síðar gekk hann úr honum á þeim árum er Sjálfstæðisflokkur stóð nokkuð höllum fæti

Guðmundur Jónsson (Gúi) (1925-1983) frá Sölvabakka (17.3.1925 - 13.5.1983)

Reynir Steingrímsson (1925-1989) Hvammi í Vatnsdal (21.11.1925 - 3.11.1989)

Ytri-Langamýri í Svínavatnshreppi ([1200])

Salóme Jónsdóttir (1926-2015) Hvammi í Vatnsdal (31.3.1926 - 5.3.2015)

Pálmi Jónsson (1850-1927) Ytri-Löngumýri (5.10.1950 - 7.2.1927)

Ingibjörg Eggertsdóttir (1852-1911) Ytri-Löngumýri (12.3.1852 -11.6.1911)

Pálmi Jónsson (1929-2017) Akri (11.11.1929 - 9.10.2017)

Salóme Pálmadóttir (1884-1957) Skrók, frá Löngumýri (7.11.1884 - 21.4.1957)

Ingiríður Jónsdóttir (1865) frá Stóradal (13.7.1865 -)

Guðbjörg Þorvaldsdóttir (1925-1992) frá Brennigerði (15.3.1925 - 15.12.1992)

Salóme Þorleifsdóttir (1826-1909) Stóradal (30.8.1826 - 19.4.1909)

Akur í Torfalækjarhrepp ((1350))

HAH05139

IS HAH

Final

Full

GPJ 8.10.2019

• Icelandic

®GPJ ættfræði
Minningargreinar. – Húnavaka, 1. tölublað (01.05.1974), Bls. 131-146. http://timarit.is/view_page_init.jsp?gegnirId=000558237

Húnavatnssýsla. – Húnavaka, 1. tölublað (01.05.1963), Bls. 23-34. http://timarit.is/view_page_init.jsp?gegnirId=000546576

https://www.mbl.is/greinasafn/grein/1546757/?item_num=5&searchid=48cc588b5e5fa069d04e84a43179e295ee03a21b

https://www.althingi.is/altext/cv/is/?nfaerslunr=330