Fyrirtæki/stofnun

Bessastaðir á Álftanesi

1766 -

Rannsóknir fornleifafræðinga hafa leitt í ljós að fyrstu íbúar á Bessastöðum settust þar að á landnámsöld og búseta hefur verið þar óslitið síðan.

Á þjóðveldisöld bjó þar skáldið og höfðinginn Snorri Sturluson eins og getið er um í Íslendingasögu Sturlu Þórðarsonar. Eftir dauða Snorra sló Noregskonungur eign sinni á staðinn og síðari hluta miðalda sátu í konungsgarði á Bessastöðum æðstu fulltrúar erlends valds á Íslandi. Við einveldistöku Danakonungs breyttist hérlend stjórnsýsla talsvert og árið 1688 urðu Bessastaðir embættisbústaður fulltrúa konungs, landfógeta og amtmanns allt þar til yfirstjórn landsins fluttist til Reykjavíkur.

Bessastaðastofa var byggð 1761-66, í amtmannstíð Magnúsar Gíslasonar. Árið 1805 fluttist Hólavallaskóli, eini lærði skóli landsins, til Bessastaða og hlaut þá heitið Bessastaðaskóli. Hann starfaði þar til 1846 að hann flutti til Reykjavíkur; á þeim árum sóttu skólann m.a. Fjölnismenn og aðrir leiðtogar sjálfstæðisbaráttu Íslendinga og þar sleit skáldið Benedikt Gröndal barnsskónum eins og hann lýsir í Dægradvöl.

1867 eignaðist skáldið og þingmaðurinn Grímur Thomsen Bessastaði og bjó þar tæpa tvo áratugi. Eftir að hann lést árið 1896 keypti Landsbanki Íslands Bessastaði, Lambhús og Skansinn af ekkju Gríms, Jakobínu Jónsdóttur.

Skúli Thoroddsen ritstjóri og alþingismaður og kona hans Theodóra Thoroddsen skáldkona keyptu Bessastaði 1898 og bjuggu þar rausnarbúi með börnum sínum tólf til 1908 og áttu jörðina þar til Skúli lést árið 1916.

Jón H. Þorbergsson bóndi bjó á Bessastöðum 1917-28 og Björgúlfur Ólafsson læknir 1928-40. Þá keypti Sigurður Jónasson forstjóri Bessastaði og hann afhenti síðan íslenska ríkinu staðinn að gjöf árið 1941 svo þar mætti verða bústaður ríkisstjóra og síðar forsetasetur.

Forsetasetrið Bessastaðir er jörð á Álftanesi sem á sér sögu frá landnámstíð (sjá nánar hér). Í núverandi mynd eru Bessastaðir þyrping bygginga þar sem eru meðal annars Bessastaðastofa, móttökusalur, þjónustuhús, íbúðarhús forseta, íbúðarhús staðarhaldara og umsjónarmanns, Bessastaðakirkja og bílageymsla. Bessastaðastofa er heiti elstu byggingarinnar sem er sú sem stendur næst kirkjunni.

Ekki er vitað með vissu hver sá Bessi (Bersi) var sem Bessastaðir á Álftanesi eru kenndir við. Dönsk fræðikona, Jenny Jochens, telur að Snorri Sturluson hafi nefnt staðinn eftir Bersa Vermundarsyni hinum auðga á Borg, tengdaföður sínum (d. 1202) (Jenny Jochens, 85-86).

1757-1766; Magnús Gíslason (1704-1766)
1770-1785; Lauritz Thodal (1718-1808)
1790-1795; Ólafur Stephensen (1731-1812) frá Höskuldsstöðum
1795-1802; Jochim Christian Vibe (1749-1802)
1802-1804; Jochim Christian Vibe (1766-1804)
1804-1806; Frederik Christopher Trampe (1779-1832) greifi
1806-1810; Steingrímur Jónsson (1769-1845)
1810-1846; Hallgrímur Scheving Hannesson (1781-1861)
1819-1846; Sveinbjörn Egilsson (1791-1852)
1822-1846; Björn Gunnlaugsson (1788-1876) frá Tannstöðum V-Hvs
1840-1849; Þorgrímur Thomsen (1782-1849)
1849-1867) Ingibjörg Jónsdóttir (1784-1865) ekkja Þorgríms
1867 -1896; Grímur Thomsen (1820-1896)
1896-1898; Landsbankinn
1898-1916; Skúli Thoroddsen (1859-1916) ritstjóri og alþingismaður og kona hans Theodóra Thoroddsen (1863-1954)
1910; Guðmundur Ólafsson (1874-1954)
1910; Þórður Þórðarson (1873-1925)
1917-1928; Jón Helgi Þorbergsson (1882-1979)
1928-1940; Björgúlfur Aðalsteinn Ólafsson (1882-1973) læknir
1940-1941; Sigurður Jónasson (1896-1965) forstjóri keypti Bessastaði og afhenti síðan íslenska ríkinu staðinn að gjöf árið 1941 svo þar mætti verða bústaður ríkisstjóra og síðar forsetasetur.
1941-1952 Sveinn Björnsson (1881-1952)
1952-1968; Ásgeir Ásgeirsson (1894-1972)
1968-1980; Kristján Eldjárn (1916-1982)
1980-1996; Vigdís Finnbogadóttir (1930)
1996-2016; Ólafur Ragnar Grímsson (1943)
2016- Guðni Th Jóhannesson (1968)

Björn Gunnlaugsson (1788-1876) yfirkennari (25.9.1788 - 17.3.1876)

Benedikt Gröndal Sveinbjarnarson (1826-1907) skáld (6.10.1826 - 2.8.1907)

Jón Þórðarson (1826-1885) Prestur í Auðkúlu, (3.10.1826 - 13.6.1885)

Guðrún Katrín Þorbergsdóttir (1934-1998) forsetfrú (14.8.1934 - 12.10.1998)

Ásgeir Ásgeirsson (1894-1972) 2. forseti lýðveldisins (13.5.1894 - 15.9.1972)

Dóra Þórhallsdóttir (1893-1964) forsetafrú (23.2.1893 - 10.9.1964)

Kristján Eldjárn (1916-1982) 3ji forseti Íslands 1968-1980

HAH00862

IS HAH

Loka

Hluti

GPJ skráning 7.5.2020

• íslenska

Guðmundur Paul
®GPJ ættfræði