Fyrirtæki/stofnun

Hvítárvatn við Langjökul

(1950)

Hvítárvatn er alldjúpt víðast hvar. Meðaldýpi þess er talið 27,6 m en mesta dýpi hefur mælst 84 m. Syðsti hluti vatnsins, allt norður fyrir Svartárósa, er mjög grunnur. Syðst endar vatnið í löngum, mjóum vogi sem Hvítá rennur úr og eru óskýr mörk milli ár og vatns. Silungs verður vart í Hvítárvatni.

Í Bláfelli bjó Bergþór tröll. Er hann var á leið úr byggð í helli sinn, sótti að honum þorsti. Hann áði við Bergstaði og bað húsfreyju að gefa sér vatn. Á meðan hún sótti vatnið klappaði Bergþór ker mikið í klöpp, sem bærinn er kenndur við og lagði á að í því myndi aldrei frjósa eða þrotna sýran.

Fjögur stór eldgos á árabilinu 1275 til 1300 komu af stað keðjuverkun sem olli verulegri kólnun langt fram á 19. öldina, eða í um 600 ár, samkvæmt niðurstöðum rannsókna vísindamanna. Þeir notuðu m.a. mælingar á Langjökli til að styðja við kenninguna.
„Þetta er í fyrsta skipti sem við getum tímasett litlu ísöldina nokkuð nákvæmlega, og það er ekki síst því að þakka að við getum notað árlögin á botni Hvítárvatns,“ segir Áslaug Geirsdóttir, prófessor við jarðvísindadeild Háskóla Íslands.

Vísindamenn hafa lengi deilt um hvenær litla ísöldin hófst, og hafa margir talið að hún hafi byrjað um árið 1450. Einnig hefur verið deilt um hvers vegna hún hófst. Sumir tengja eldgosin við kólnunina, en aðrir tengja hana sólblettum.

Rannsóknir íslensku og bandarísku vísindamannanna sýna að stór eldgos sem komu í kippum á árabilinu 1275 til 1300 komu af stað keðjuverkun í náttúrunni, segir Áslaug. Veðurfar á norðurhveli kólnaði verulega, meðalhitinn lækkaði um eina til tvær gráður. Þetta var kaldasta skeiðið síðustu átta þúsund ár, segir Áslaug.

Áhrifin af nokkrum stórum eldgosum urðu þau að hafís breiddist út á norðurhveli, sem hélt kuldanum lengur en eldgosin ein hefðu gert, segir Áslaug. „Þetta var orðin sjálfsviðhaldandi kólnun.“

Áslaug segir að það hafi ekki verið fyrr en niðurstöður þeirrar rannsóknar voru bornar saman við niðurstöður rannsóknar á Baffinslandi og borkjörnum frá Grænlandsjökli að í ljós hafi komið að kólnunin var ekki staðbundin heldur náði yfir allt norðurhvel jarðar.
Eldgosin fjögur sem komu af stað litlu ísöldinni urðu í hitabeltinu, en lítið er vitað um gosin, segir Áslaug. Eldgos urðu á Íslandi á þeim tíma sem kólnunin hófst, og því má segja að íslensk eldfjöll hafi hjálpað til við að kæla norðurhvel jarðar, þó ekki beri þau höfuðábyrgð.

Svartárósar; Bláfell; Bergstaðir; Langjökull; Hvítárvatn;

Hvítárnesskáli ((1950))

Hvítárnes ((1950))

Hvítá í Árnessýslu (874 -)

Krákur á Sandi ((1950))

Þjófadalir ((1950))

Stórisandur ((1950))

Skriðufell við Hvítárvatni ((1950))

Kerlingarfjöll ((1950))

Bláfell hjá Kili (1.204 m) (874 -)

Langjökull (874 -)

Suðurjökull í Langjökli / Norðurjökull ((1400))

HAH00259

IS HAH-óby

Loka

Fullt

GPJ 20.2.2019

• íslenska

Guðmundur Paul http://www.visir.is/g/2012702019911/gogn-fra-langjokli-syna-upphaf-isaldar