Fyrirtæki/stofnun

Stokkseyri

um900

Stokkseyri er landnámsjörð sem fyrst er getið í landnámabók og nefnd í Flóamannasögu. Landnámsmaður á Stokkseyri var Hásteinn Atlason norskur maður sonur Atla jarls hins mjóa af Gaulum. Kom hann um 900 til Íslands og skaut setstokkum sínum fyrir borð í hafi eins og Ingólfur Arnarson gerði við öndvegissúlur sínar 30 árum fyrr. Setstokkum Hásteins rak að landi þar sem nú er Stokkseyri og nam Hásteinn allt það land sem nú tilheyrir Stokkseyrarhreppi.

Á Stokkseyri hefur verið kirkja frá fornu fari og þingstaður hreppsins. Stokkseyri var sömuleiðis langstærsta jörðin í hreppnum eða um 60 hundruð eftir fornu mati. Sjö aðrar jarðir byggðust strax á landnáms- og söguöld innan Stokkseyrarhrepps. Þær voru Stjörnusteinar, Traðarholt, Baugsstaðir, Brattholt, Leiðólfsstaðir, Ásgautsstaðir og Hæringsstaðir. Á síðustu öldum hafa lögbýli verið 15-16 talsins, mörg þeirra voru tvíbýli en út frá þeim allmargar hjáleigur, grasbýli, þurrabúðir og/eða tómthús.

Stokkseyrarhreppur stendur á hrauni sem kennt hefur verið við Þjórsá eða Tungná. Það er talið um 8000 ára gamalt. Hraunið myndar 400 til 700 metra breiðan skerjagarð frá Ölfusá í vestri að Baugsstöðum í austri. Í skerjagarðinum skiptast á sker og flúðir, lón og rásir, skerjagarðurinn er á Náttúruminjaskrá. Í ytri hluta hreppsins er víðáttumikil og allt að því kennileitalaus mýri, Breiðamýri, sem teygir sig þvert yfir Stokkseyrarhrepp, Eyrarbakkahrepp og Sandvíkurhrepp vestur að Ölfusá. Þar voru grafnir fjöldi skurða á tímum Flóaáveitunnar sem setja stóran svip á svæðið en vegna hennar hafa mörg feskvatnsvötn í Stokkseyrarhreppi orðið rauðbrún sökum mýrarauða. Strandlengja Stokkseyrarhrepps er um 8 km að lengd, frá Hraunárósi í vestri að Baugsstaðarsíki í austri. Sjávarkamburinn er yfirleitt 6-9 metra yfir stórstraumsfjöru.

Á jörðinni Stokkseyri, og hjáleigum hennar, hefur byggst upp þéttbýli síðustu 120 ár. Meginbyggðin stendur á móbergsbelti sem gengur þvert yfir hreppinn raunar um þvert Suðurland allt frá Ægissíðu. Landrýmið einkennist af móbergsbölum og holtum með mýrarsundum, dælum (tjörnum) og vötnum inn á milli. Megnið af byggilegu landi í hreppnum er á þessu svæði.

http://www.stokkseyri.is/

Ólafur Árnason var umsvifamikill kaupmaður á Stokkseyri um langt skeið. Hann stofnaði verslun árið 1894 í skjóli Stokkseyrarfélagsins í fyrstu en sá svo um pantanir þess síðustu árin. Á fyrstu árum 20. aldar var verslun Ólafs Árnasonar með þeim stærri á Suðurlandi enda verslunarhættir með því laginu að vörur voru staðgreiddar og því á lægra verði. Að hætti stórkaupmanna gaf verslun Ólafs Árnasonar út eigin mynt með 10 aurum og 25 aurum í skiptum fyrir vörur. Árið 1907 stóð Ólafur að stofnun kaupfélagsins Ingólfs ásamt bændum einkum úr Rangárvallasýslu. Kaupfélagið Ingólfur rak mikla verslun fram yfir 1918 með útibúi á Eyrarbakka en starfsemin lognaðist útaf 1923.

Ólafur Árnason 23. febrúar 1863 - 2. júní 1915 Kaupmaður á Stokkseyri. Var í Reykjavík 1910. Kona hans 4.4.1895; Margrét Pálína Friðriksdóttir Möller 9. janúar 1873 - 29. október 1956 Barn hjá foreldrum á Skagaströnd, Spákonufellssókn, Hún. 1880. Húsfreyja og ljósmyndari á Stokkseyri. Húsfreyja í Reykjavík 1910. Húsfreyja á Hólum, Skildinganesi, Reykjavíkursókn, Kjós. 1930. Skráð Margrét Árnason á manntali 1930.

Bróðir hans var ma Björn (1870-1932) Syðri Ey, Þverá á Hallárdal og kaupmaður Brimnesi á Skagaströnd

Hanna Eðvaldsdóttir Möller (1910-2004) Helgavatni (14.7.1910 - 15.8.2004)

Margrét Friðriksdóttir Möller (1873-1956) Stokkseyri (9.1.1873 - 29.10.1956)

Þórður Þórðarson (1880-1926) skipstjóri Rvk (18.1.1880 - 1926)

Páll Bjarnason (1884-1968) Ólafshúsi (30.7.1884 - 27.2.1968)

Anna Aradóttir (1960) Skuld (28.1.1960 -)

Brynjólfur Vigfússon (1856-1937) (18.12.1856 - 13.10.1937)

Ásta Hannesdóttir (1926-2000) frá Undirfelli (11.7.1926 - 26.9.2000)

Ólafur Árnason (1863-1915) kaupmaður Stokkseyri, frá Þverá í Hallárdal (23.2.1863 - 2.6.1915)

Karl Möller (1850-1931) verslm Blönduósi, Stokkseyri ov (24.10.1850 - 22.7.1931)

Stokkseyrarkirkja (1886 -)

Páll Ísólfsson (1893-1974) tónskáld (12.10.1893 - 23.11.1974)

HAH00853

IS HAH

Loka

Fullt

GPJ skráning 6.5.2020

• íslenska

Guðmundur Paul https://www.arborg.is/stjornsysla/mannaudur/arborg/stokkseyri/