Fyrirtæki/stofnun

Hörghóll í Vesturhópi

Í bókinni Húnaþing 2 segir m.a.: Syðsti bær í Þverárhreppi,vestan Reyðarlækjar,stendur hátt og túnið er brattlent.Útsýni er mest til norðurs yfir Vesturhópshólavatn,og austurs en þar eru björgin mest áberandi.Land jarðarinnar er ekki stórt,og frekar hrjóstrugt eins og nafnið bendir til.Jörðin var lengi í ríkiseign en er nú í eigu ábúenda.
Ábúendur og eigendur árið 1978: Agnar Traustason og móðir hans Sigríður Sigfúsdóttir

Hörghóll: …Nú er sá engiteigur (í Böðvarshólalandi) af skriðum fordjarfaður, og
svo grjóti af Reyðarlæk að nú sem stendur er þar af grasvon engin og óvíst hvort upp
aftur vaxi. (Jarðabók Árna Magnússonar og Páls Vídalíns, Vestara Hópshreppur
1705).

HÖRGHÓLS - MÓRI
Maður er nefndur Jón og var Símonarson. Hann bjó að Hörghólií Vesturhópi. Son átti hann er Kristján hét og var hannorðinn fulltíða maður er þessi saga gjörðist.
Eitt sumar hélt Jón bóndi kaupamann vestan undan Jökli erÍvar hét og galt hann honum kaup um haustið, en kaupamanniþókti kaupið lítið og illa af hendi leyst; fékkst þó ekki um.

Veturinn eftir réri Kristján sonur bónda til fiskjar vesturundir Jökli og var hann til heimilis á sama bæ og Ívarkaupamaður.

Einu sinni um veturinn hvurfu Kristjáni vettlingar og fundusteigi hversu sem leitað var. Kristján bar á Ívar að hann mundivalda hvarfi vettlinganna og laust hann allmikinn kinnhest.Ívar brá sér lítið við, en segir: "Illt er ef eg launa hvorkikinnhestinn eða kaupið."

Um vorið fór Kristján heim úr verinu og sat hann heima hjáföður sínum hinn næsta vetur.

Þann vetur öndverðan fórust mörg skip undir Jökli og urðumannskaðar miklir. Þá var það einu sinni að Ívar gengur meðsjó. Hann finnur dauðan mann sjórekiun í fjörunni og hegguraf honum annan handlegginn.

Því næst vekur hann upp hinn dauða og skipar honum að faranorður að Hörghóli.

"Hvað á ég þar að vinna?" segir afturgangan.

"Drepa Kristján bóndason og láta engum verða vært á bænum,"segir Ívar.

Síðan hverfur draugur. Kemur hann um kvöldið norður aðHörghóli er ljós voru kveikt. Kristján sat á rúmi gegntbaðstofudyrum og borðaði úr aski. Fólkið í baðstofuuni heyrirað gengið er upp á þekjuna úti. Verður það þá allt jafnsnemmaað Kristján hendir frá sér askinum og fellur fram á gólfið,en ljós öll slokkna í baðstofunni. Fólkið reynir að kveikjaaftur með eldfærum á vaxkerti og getur það. Slokknar nú ekkiljósið.

Sér fólkið þá að mórauður strákur grúfir yfir Kristjáni þarsem hann liggur á gólfinu og hefir hann ekki nema annanhandlegginn. Hann rekur upp glyrnurnar heldur ófrýnilega erhann sér ljósið og hrekkur hann nú undan er fólkið kemur að.

Kristján sprettur þá á fætur og er hinn óðasti. Fólkið reynirað halda honum, en getur ekki. Kerling ein var þar á bænum erVigdís hét, og gat hún stöðvað hann. Kristján segir nú fráviðskiptum þeirra Ívars hinn fyrra vetur og muni hann hafasent sér sendingu þessa.

Á Böðvarshólum, næsta bæ við Hörghól, hjó í þenna tíma bóndieinn er kallaður var margfróður eins og margir voru á þeimdögum. Kristjáni bóndasyni var komið til hans og skyldi hanngæta hans fyrir draugnum. Fékk draugurinn ekki færi á honummeðan hann var hjá bónda.

En nú tók draugurinn að gjöra hinar mestu óspektir áHörghóli, drepa fé og spilla mat. Gekk hann ljósum logum ábænum og gjörðist svo illur að fólk allt flúði burtu nemaVigdís kerling; kvaðst hún eigi nenna að flýja undan rykiþessu enda gjörði draugurinn henni ekki mein. Gætti hún kúnnaog sakaði þær ekki, en féð var hirt af öðrum bæjum og lagðistdraugurinn á það. Hélt þessu fram til þess er dag tók aðlengja og nótt að birta. Rénaði þá fjárdrápið.

Nú var leitað til prestsins að Breiðabólstað, hvernig meðskyldi fara vandræði þessi. Prestur réði til að fólkið færiheim um páskana, kvaðst hann þá og sjálfur mundi koma þangaðog lesa húslestur og vita hversu skipaðist.

Á annan í páskum fór fólkið heim. Kemur nú og prestur ogbóndinn frá Böðvarshólum með honum. Tekur prestur til aðlesa, en er hann endar guðspjallið ríður draugur svoóþyrmilega húsum að brakar í hverju tré. Hættir prestur þálestri og gengur hann og bóndinn frá Böðvarshólum út.

Þeir sjá hvar draugur fer; vill hann ekki verða á vegi þeirraog hrekkur undan. Þeir elta hann og upp fyrir ás þann er þarverður fyrir ofan bæinn og kallaður er Kjölur. Þar ná þeirdraugnum og fengust við hann um stund. Ekki gátu þeir setthann niður, en minna bar á honum eftir það og gjörði hannekki mein, svo að fólk gat haldizt við á bænum.

Fór nú Kristján bóndason heim og lifði lengi síðan, giftistog bjó á Hörghóli eftir föður sinn. Aldrei mátti hann veraeinn, því allajafna sókti draugurinn að honum.

Einu sinni var hann einn á ferð og fannst hann þá dauður áVesturhópsvatni sem er skammt frá Hörghóli. Eignuðu menn þaðvöldum draugsins. -

Ekki hefir draugur þessi gjört neinum mein síðan, en oft hafamenn þókzt sjá hann og oft hefir fólk frá Hörghóli þókt sækjailla að. Hefir draugurinn jafnan verið kallaðurHörghóls-Móri.

Jóhann Jóhannsson (1856-1928) Valdasteinsstöðum (5.12.1856 - 22.9.1928)

Guðjón Helgason (1864-1901) Illugastöðum á Vatnsnesi (17.3.1864 - 26.10.1940)

Eysteinn Jóhannesson (1883-1969) Hrísum í Víðidal (31.7.1883 - 17.10.1969)

Guðrún Jónsdóttir (1878) Múla í Línakradal (14.8.1878 -)

Guðmundur Árnason (1877-1954) Múla í Línakradal (9.9.1954 - 24.2.1954)

Kristín Sveinsdóttir (1863) Undirfelli 1901 og Grímstungu 1910 (20.3.1863 -)

Sigurlaug Jónsdóttir (1877-1937) Litluborg Víðidal 1901 (24.3.1877 - 14.9.1937)

Jóhannes Guðmundsson (1850-1906) Auðunnarstöðum (4.8.1850 - 23.5.1906)

HAH00810

Héraðsskjalasafn Austur-Húnavatnssýslu (1966)

IS HAH

Loka

Hluti

GPJ skráning 20.9.2020

• íslenska

Guðmundur Paul https://www.snerpa.is/net/thjod/h-mori.htm