Arnfinnur Bertelsson var sjö ára gamall þegar faðir hans, Bertel Andrésson, fór sína fyrstu ferð sem skipstjóri 21. nóvember 1944. Leiðin lá á Lagarfossi með skipalest til Skotlands og þaðan vestur til Halifax í Kanada. Þetta voru viðsjárverðir tímar og einungis 10 dögum áður sökkti þýskur kafbátur Goðafossi í Faxaflóa en þar hafði Bertel verið 2. stýrimaður í sjö ár. Bertel sigldi öll stríðsárin hjá Eimskip. Hann var 2. stýrimaður á e.s. Goðafossi til 1942 og síðan 1. stýrimaður á e.s. Lagarfossi áður en hann varð skipstjóri á sama skipi.
En gefum Arnfinni orðið:
„Lagarfoss fór úr höfn í Reykjavík 21. nóvember. Eftir að hafa lestað 400 tonn, ballest (möl og grjót) var siglt í skipalest (RU 143) til Lock Ewe fjarðar í Skotlandi og komið þangað 25. nóvember. Þar var lagst við akkeri og tekin kol og vatn. Þarna voru, eins og venjulega, allir skipstjórar ásamt loftskeytamönnum boðaðir á fund yfirstjórnar herskipaflotans. Þeir fengu, eins og venja var, stórt innsiglað umslag sem sýndi fyrirhugaða leið skipalestarinnar. Pabbi uppgötvaði sér til skelfingar að þetta var hraðgeng skipalest, 12 hnúta, en gamli Laggi gekk 9 hnúta og sigldi alltaf á 7,5 hnútum. Pabbi fór til yfirmanns herskipaflotans sem var bandarískur undiraðmíráll og sagði honum sín vandræði. „Þú verður bara að gera þitt besta,“ sagði undiraðmírállinn og benti honum á að hann hefði heimild til að rjúfa innsiglið af umslaginu um leið og þeir létu úr höfn.
Skipalestin (ONS 37) lét af stað til Halifax 29. nóvember og nú skipti ekki máli hvort ganghraðinn var 9 eða 12 hnútar, því þeir sigldu í ofsaveðri mestalla leið. Meðalganghraðinn er 4,3 hnútar alla leið til Halifax. 3. desember er ganghraðinn 1 hnútur að meðaltali. Þá skrifar Eyjólfur Þorvaldsson 1. stýrimaður í leiðarbókina: "Sjór yfir þilför. Skipið slær mjög fast niður í öldudali. Hristist mikið stafna á milli."
Ég fór sömuleiðis inn á Google og þar segir að 7 af 42 kaupskipum í lestinni hafi snúið við. Það fylgdi ekki sögunni hvort þau hefðu laskast eða bara gefist upp.
Horfa á skipalestina hverfa
Rúmum sólarhring áður en komið var til Halifax brast á dúnalogn. Nú vandaðist málið fyrir gamla Lagga. Hann dregst aftur úr og nokkrum stundum síðar er skipalestin horfin. En nú bregður svo við að það fór að anda á móti með dálítilli öldu. Innan skamms sáu þeir reykinn frá skipalestinni.
Gamli góði Laggi hélt þá ferðinni svona miklu betur og var kominn á sinn stað í skipalestinni nokkrum klukkustundum síðar. Meðalganghraðinn í 20 klukkustundir þennan dag var 9,3 hnútar.
Komið var til Halifax 20. desember. Ballestin var losuð á ytri höfninni, skipið fulllestað og haldið frá Halifax 1. janúar 1945, nú í réttri hægengri lest (SC 164). Farmurinn var stykkjavara og kornvara til Sambandsins. Vitlaust veður var alla leiðina og kom meðal annars brotsjór á skipið. Komið var til Lock Ewe 17. janúar. Daginn eftir var haldið frá Lock Ewe í skipalest (lítil, UR 151). Nú varð pabbi nokkuð stoltur því hann var skipaður Commodore lestarinnar (fremsta skip í miðröð). Vont veður var alla leið heim. 18. janúar fékk skipið á sig annan brotsjó og brotnuðu það tvær rúður og skyggni. Komið til Reykjavíkur 23. janúar. Þá kom í ljós að megnið af korninu var ónýtt því leki hafði komið að lestinni.
Mínar hugleiðingar í lokin. Goðafossi var sökkt 10 dögum áður en Lagarfoss fór frá Reykjavík. Ugglaust hefur það verið talsvert sjokk fyrir pabba enda búinn að vera þar 2. stýrimaður í sjö ár og þarna fórust góðir vinir hans. Þótt ég hafi aldrei fært það í tal við pabba hlýtur það að hafa valdið talsverðri taugaspennu þegar þeir misstu af skipalestinni til Halifax. Kafbátarnir eiga það nefnilega til að laumast einir eftir að úlfahóparnir voru úr sögunni."
«
