Fyrirtæki/stofnun

Berggangar í fjöllum

874 -

Berggangar geta verið aðfærslukerfi bergkviku að eldstöð, eða þeir hafa getað myndast við lárétt „kvikuhlaup“ út frá eldstöð.

Í Kröflueldum 1975-84 var fylgst með myndun slíkra ganga með jarðskjálftamælingum. Sem dæmi má nefna að í október árið 1976 sýndu mælingar að landris í Kröflu hafði náð fullri hæð, eina ferðina enn. Hinn 31. þess mánaðar hófst skjálftavirkni 10 km norðan við Kröflu sem færðist 15 km norður á bóginn næstu 12 klukkutímana jafnframt því sem land seig í Kröflu. Brennisteinsgufur stigu upp úr sprungum eftir því sem skjálftavirknin færðist norðar.
Þetta var túlkað þannig að kvika frá Kröflu streymdi norður á bóginn. Fyrstu 10 km fór hún eftir sprungu sem áður hafði myndast, en eftir það braut hún bergið í leiðinni jafnframt því sem sprungur á yfirborði gleikkuðu. Í Kröflueldum endurtók þetta sig margsinnis og kvika streymdi ýmist til norðurs eða suðurs. Stundum fylgdi eldgos en oft ekki. Þegar kvikan storknaði var orðinn til nýr berggangur.

Með segulmælingum á gömlum göngum má stundum ákvarða hvort kvikan hafi streymt lárétt eða lóðrétt, og hvort tveggja er sem sagt þekkt. Í tertíera bergstaflanum á Austfjörðum og Vestfjörðum má ætla að gangar hafi yfirleitt verið lóðréttir í upphafi, það er hornréttir á hraunlögin, en 10-20 gráðu halli frá lóðréttu stafi þá af því að allur staflinn hallar.
Í kringum megineldstöðvar finnast oft keilugangar, það er gangar sem mynda öfuga keilu með „toppinn“ í miðju eldstöðvarinnar. Jafnframt er víða að finna lagganga, sem þá liggja samsíða hraunlögunum og hafa skotist inn á milli þeirra. Iðulega er ekki augljóst hvort um hraunlög eða innskotslög er að ræða. Það má þá greina af því að báðar brúnir ganganna eru glerjaðar, það er hraðkældar, en á hraunum er það bara neðri brúnin.

IS-HAH

Loka

Fullt

17.3.2023

• íslenska

GPJ https://www.visindavefur.is/svar.php?id=2990