Einstaklingur

Jón Björnsson (1891-1982) Sauðárkróki

17.11.1891-17.09.1982

Jón var fæddur í Hringsdal á Látraströnd í Suður-Þingeyjarsýslu. Foreldrar hans voru hjónin Björn Björnsson, ættaður úr Svarfaðardal og Guðbjörg Guðjónsdóttir frá Hólmavaði í Aðaldal.
Búfræðingur, deildarstjóri hjá Kaupfélagi Skagfirðinga á Sauðárkróki. Verslunarmaður á Sauðárkróki 1930.

Íslendingaþættir Tímans - 49. tölublað (29.12.1982) - Tímarit.is

Jón Björnsson fyrrverandi deildarstjóri hjá Kaupfélagi Skagfirðinga lést á Sjúkrahúsinu á Sauðárkróki 17. sept. sl. tæplega 91 árs að aldri. Með honum er genginn mikill mannkostamaður, sem átti að baki langan og giftusaman starfsferil, sem öðru fremur einkenndist af frábærum dugnaði og óbrigðulli trúmennsku.
Jón var fæddur í Hringsdal á Látraströnd í Suður-Þingeyjarsýslu. Foreldrar hans voru hjónin Björn Björnsson, ættaður úr Svarfaðardal og Guðbjörg Guðjónsdóttir frá Hólmavaði í Aðaldal. Afi Jóns í föðurætt var Björn Jónsson í Syðra-Garðshorni í Svarfaðardal, annálaður dugnaðarforkur til sjós og lands.
Jón fluttist með foreldrum sínum til Skagafjarðar árið 1903, er þau fengu jörðina Hrappsstaði (nú Hlíð) í Hjaltadal til ábúðar. Hann settist í Hólaskóla 1910 og útskrifaðist þaðan 1912. Hugur hans stóð til búskapar, en hann var fátækur og taldi ekki giftusamlegt að hefja búskap með tvær hendur tómar. Alla ævi var hann því marki brenndur að ráðast aldrei í neitt, sem hann áður var ekki öruggur um að geta staðið undir. Hann mat áræði, var sjálfur kjarkmaður, en að standa við skuldbindingar sínar var grundvallaratriði í lífi hans. Árið 1915 réðst hann til Kristjáns P. Briem, kaupmanns á Sauðárkróki og starfaði við verslun hans samfleytt í 23 ár, eða til ársins 1938 er hann hóf störf hjá Kaupfélagi Skagfirðinga. Um þau vistaskipti fórust Jóni sjálfum svo orð í viðtali í „Glóðafeyki", félagstíðindum K.S., 1971: „Ég átti alltaf dálítið erfitt með að losa mig til fulls við þá hugmynd að vera bóndi, og þó að ég væri orðinn meira en hálffimmtugur þegar ég hætti störfum hjá Briem, þá var það mjög ofarlega í mér að fara að búa. En Sigurður kaupfélagsstjóri lagði mjög fast að mér að koma til sín, sagði að karlarnir heimtuðu það af sér að hann réði mig, ef ég færi frá Briem."
Þetta segir nokkuð um það orð, sem af Jóni fór, sem verslunar- manni.'Hjá kaupfélaginu starfaði hann síðan allt til ársins 1970 eða í 32 ár, ætíð sem deildarstjóri í „Gránu", sem var stærsta og umsvifamesta verslun félagsins. Um veru hans hjá kaupfélaginu segir Magnús H. Gíslason svo í áðurnefndu viðtali í „Glóðafeyki": „Þar hefur hann verið vakinn og sofinn öll þessi ár, ávallt jafn traustur og samviskusamur, ávallt jafn hlýr og háttvís, ætíð reiðubúinn að leysa hvers manns vanda, eftir því sem unnt var. Þess vegna sagði líka Magnús skáld á Vöglum eitt sinn þessi orð, sem menn hafa ekki síðan gleymt: „Ytri-búðin“, en svo var Grána oft nefnd af því að hún stóð norðar af tveimur búðum kaupfélagsins, en fleiri voru þær ekki um langt skeið, — „Ytri-búðin, það er besta búð í heimi".
Á Sauðárkróki kynntist Jón konuefni sínu, Unni Magnúsdóttur. Þau gengu í hjónaband 16. maí 1919. Heimili þeirra stóð ætíð að Aðalgötu 17, nema fyrsta hjúskaparárið er þau bjuggu í húsi nokkru norðar við sömu götu. Þau eignuðust fimm börn, sem öll eru á lífi. Afkomendur Jóns og Unnar eru um 60 talsins. Unnur, sem lifir mann sinn, dvelur nú á ellideild sjúkrahússins á Sauðárkróki.
Ég, sem þessar línur rita, er tengdadóttir Jóns og Unnar, og ég get ekki látið hjá líða að minnast tengdaföður míns látins með nokkrum orðum. í nær 15 ár hefi ég dvalið í fjarlægu landi, en hugur minn æði oft verið heima. Margar af mínum bestu minningum eru tengdar Jóni og Unni.
Eins og fyrr segir, var Jón frábær atorkumaður, áhugasamur og trúr í öllum sínum störfum. Ég fékk senda hljóðupptöku af ræðu séra Gunnars Gíslasonar í Glaumbæ, sem hann flutti yfir moldum Jóns. Hann hóf hana með þessum orðum: „Hann var trúr allt til dauða." Þessi setning er sönn, og lýsti Jóni Björnssyni mætavel. Hann var líka ávallt orðvar og prúður í framkomu við alla. Kurteisi var honum eðlisgróin. Ég minnist þess ekki að hafa heyrt hann tala ljótt orð til nokkurs manns í þau 21 ár, sem ég var honum samtíða, fyrst eitt ár á hemili tengdaforeldra minna, og síðan 20 ár í næsta húsi, sem vitanlega leiddi til náinna samskipta milli heimilanna. Hjá þeim var ég daglega, og átti því mikla láni að fagna, að eignast einlæga vináttu og trúnað tengdaforeldra minna. Þau voru mér frábærlega góð og umhyggjusöm, hefðu ekki getað reynst mér betur þótt ég hefði verið þeirra eigin dóttir. Aldrei mun ég gleyma, hve vel þau fögnuðu mér er Magnús sonur þeirra kynnti mig fyrir þeim, sem væntanlega eiginkonu á jólum 1946. Ég var þá 19 ára, óþroskuð og eignalaus sveitastúlka, en það virtist ekki skipta neinu máli. Mér var tekið af óumræðanlegri hlýju og rausn, sem ávallt einkenndi þau hjón og heimili þeirra.
Allir, sem þekktu Jón Björnsson og voru honum samtíða, vita hve trúr og áreiðanlegur hann var í öllum sínum störfum, bæði hjá Kristni Briem og Kaupfélagi Skagfirðinga. Það var ekki verið að hugsa um kaup eða klukku öllum stundum; en kappkostað að ljúka því, sem fyrir lá hverju sinni.
Hann var vanur að koma heim með allar mánaðarnótur viðskiptavinanna í Ytri-búð K.S., en á þeim árum létu flestir skrifa hjá sér, og gerðu svo upp um mánaðamót. Jón kom heim með þessar nótur á kvöldin, yfirfór þær og reiknaði út, allt í sínum eigin hvíldartíma. Eitt sinn spurði ég hann í gamni, hvort hann skrifaði yfirvinnutíma á þessa heimavinnu. Hann brást snöggur við og sagði: „Því læturðu svona manneskja, þetta tekur mig enga stund.“ Auk þessa vann hann allar helgar, og sumarleyfi tók hann aldrei á starfsferli sínum. Nútímamenn skilja e.t.v. ekki svona lífsmáta, en væri um þetta rætt, svaraði hann því einu til að þetta væri „sín aðferð“.
Vinnan var lífsnautn hans. En þrátt fyrir annríkið vanrækti Jón ekki skyldur sínar, sem fjölskyldufaðir. Á því sviði var hann hinn trausti og árvaki maður, sem fylgdist vel með öllu, og sá til þess að enginn væri vanræktur. Ékki síst gaf hann sér tíma til að sinna barnabörnum sínum, þau voru öll hans yndi og eftirlæti. Hann virtist aldrei of þreyttur til að taka þau upp og hampa þeim, leika við þau, og tala það mál er þau skildu. Þegar þau uxu úr grasi var hann óþreytandi að kenna þeim að lesa og draga til stafs. Hann fylgdist vel með þroska þeirra, áhugamál- um og framtíðardraumum, og hvatti þau til starfa og menntunar. Hann var góður afi. Ég veit að mín börn eiga um hann ljúfar minningar, og eru þakklát fyrir að hafa átt slíkan mann að afa.
Jón var bókhneigður og las mikið. Oft sá ég ljós hjá honum um miðjar nætur, er ég vaknaði til að sinna börnum mínum. Hann var áhugamaður um alla framþróun og fylgdist vel með gangi mála, bæði heima og erlendis. Hann skrifaði okkur hjónum fram á síðustu ár skýr og fróðleg bréf um stjórnmál og þjóðarhag.
Áhugi og kapp Jóns við verk var einstakt. Eitt atvik vil ég nefna, sem mér kemur í hug. Eitt sinn vorum við Magnús við heyskap að raka í garða hálfþurrt hey, því rigningarlegt var. Jón kom okkur til hjálpar, hvatstígur að vanda og lenti á móti mér, fór hratt og létt með heyið. Ég hamaðist af öllum kröftum, en hafði ekki við honum og bað hann í öllum bænum að hægja á sér og hamast ekki svona. „Hamast," sagði Jón stuttaralega, „þú hefðir átt að sjá mig þegar ég gat unnið." Þetta var, held ég, í eina skiptið sem ég heyrði hann láta orð falla um afköst sín. Hann var hógvær maður og ekki sýnt um að segja frægðarsögur af sjálfum sér. I þessu sambandi koma mér í hug orð Jóns Jónssonar, bónda í Steinholti, er hann sagði eitt sinn er hann horfði á Magnús mann minn við slátt, þá lítt vanan heyskap: „Já, hann er þá ekki líkur föður sínum, ef hann getur ekki borið ljá í gras, því slíkan afburðamann hef ég sjaldan séð, það var unun að horfa á Jón við slátt." Jón í Steinholti var sjálfur afburða verkmaður og þess vegna vel dómbær á vinnubrögð nafna síns.
Já, það er sannarlega margs að minnast. Skarð manns á borð við Jón Björnsson verður vandfyllt. Ég veit að það var von og ósk tengdaföður míns, að afkomendur hans yrðu heiðarlegt og duglegt fólk, sem hefði yndi af að vinna störf sín vel og af trúmennsku.
Ég þykist þess einnig fullviss, að það taki sér hann til fyrirmyndar á flestum sviðum. Þá mun gæfa þess og farsæld í lífi og starfi verða tryggð.
Að leiðarlokum kveð ég kæran tengdaföður og bið honum guðs blessunar með þökk fyrir allt og allt. Vinum og vandamönnum sendi ég samúðarkveðjur.
Kristín Helgadóttir,
Vestur-Ástralíu.

HAH

Loka

Fullt

MÞ 18.06.2025 innsetning og skráning

• íslenska

Íslendingabók
Íslendingaþættir Tímans - 49. tölublað (29.12.1982) - Tímarit.is
Morgunblaðið - 212. tölublað (25.09.1982) - Tímarit.is